Over AI, toetsen en het grijze gebied daartussen
Tijdens een training ‘Verdieping Examencommissie’ kwam het ter sprake. We hadden het over toetskwaliteit, betrouwbaarheid en wat je als examencommissie precies moet borgen.
Totdat een van de deelnemers zijn hand opstak: “We hadden laatst een student die een examenverslag had ingeleverd waarvan we vermoedden dat het door AI was geschreven. Maar ja… is dat dan fraude? Of is het gewoon slim gebruik van technologie?”
Die vraag bleef even hangen in de ruimte. En deze vraag is ook niet zo simpel te beantwoorden. We raken hiermee de kern van iets groters.
Want AI is er! En studenten gebruiken het. Wij toch ook? Dus heeft het invloed op de manier waarop we toetsen. Of we dat nu willen of niet.
Studenten gebruiken AI. Punt.
Ik hoor het in alle trainingen. Studenten zetten ChatGPT of andere AI-tools in voor het schrijven van verslagen, het formuleren van antwoorden en het herschrijven van feedback. Soms openlijk, soms stiekem.
Niet zelden komen begeleiders of assessoren ‘te mooie’ teksten tegen. Perfect taalgebruik of juist taalgebruik dat niet bij de student hoort. Een toon die niet past bij wat je eerder van de student zag.
En dan komt de vraag: wat is nog van de student zelf? En maakt het uit hoe het tot stand komt, zolang het eindproduct aan de eisen voldoet?
Wanneer is AI-gebruik bij examens eigenlijk fraude?
Als een student een examen maakt waarin wordt gevraagd om een persoonlijke reflectie of visie, en hij laat die volledig door AI genereren, dan raken we aan de kern van het begrip ‘authenticiteit’. In zo’n geval is het werk niet meer van de student zelf, en spreken we van onrechtmatig gebruik, dus: fraude.
Maar de werkelijkheid ligt vaak genuanceerder. Wat als een student AI gebruikt als hulpbron? Om zijn spelling te checken? Om structuur aan te brengen in zijn tekst? Om een opzet te genereren, maar die vervolgens zelf aanvult, wijzigt, verdiept. Dan komt het aan op de vraag: is het eindproduct nog wel aantoonbaar van de student zelf? Net als bij hulp van spellingcheckers of feedback van een stagebegeleider.
Het wordt pas problematisch als het bewijsmateriaal voor de beoogde leeruitkomst niet meer authentiek van de student is. Dat vereist dus dat we heel scherp moeten zijn tijdens de constructie van de toets.
– Wat vragen we precies van de student?
– Op welke manier moet het bewijs laten zien dat de leeruitkomst behaald is?
– En: hoe borgen we dat het werk daadwerkelijk van de student zelf is?
AI als collega in toetsontwikkeling
AI speelt niet alleen een rol bij studenten! Ook toetsconstructeurs ontdekken de kracht van deze slimme assistent. Niet als vervanging van expertise, maar als ondersteuning.
AI kan je helpen bij het:
– opstellen van voorbeeldvragen
– formuleren van beoordelingscriteria
– herschrijven van instructieteksten
Soms zelfs nog eerder in het proces: bijvoorbeeld bij het vertalen van een kwalificatiedossier naar een eerste opzet voor een toetsmatrijs.
En dat roept dus nieuwe vragen op: niet alleen over fraude, maar ook over de manier waarop we toetsen ontwerpen. Het blijft altijd mensenwerk. Maar AI kan wel zorgen voor een vliegende start door informatie te ordenen en je denkproces te structureren.
En waar blijven wij dan, als toetsprofessionals?
Want we kunnen er niet omheen: het toetslandschap verandert! Het gebruik van AI door studenten dwingt ons tot een herbezinning op onze toetsvormen. Als een schriftelijk verslag eenvoudig door een tool gegenereerd kan worden, dan volstaat zo’n toetsvorm misschien niet meer.
We zien nu al het belang van mondelinge examens, meer praktijkgerichte opdrachten of het toepassen van criteriumgerichte interviews. Toetsvormen waarbij de student in het moment laat zien wat hij weet, vindt of kan. Dat maakt het afnemen van examens vaak intensiever en tijdrovender, maar mogelijk ook eerlijker en effectiever in deze tijd.
Tot slot – een vraag aan jou
Een deelnemer stelde dus een heel goede vraag: “Wanneer is het fraude, en wanneer gewoon slim gebruik?”
Mijn antwoord? “Het hangt ervan af.” Misschien een onbevredigend antwoord, maar dat grijze gebied is precies waar we nu zitten.
AI is niet meer weg te denken. Het vraagt van ons, als toetsprofessionals, dat we opnieuw nadenken over wat we toetsen, hoe we dat doen, en hoe we recht blijven doen aan zowel de student als het leerproces.
👉 Hoe wordt binnen jouw instelling gesproken over AI en toetsing? En welke keuzes maken jullie al in de praktijk?
En ja, AI is ook gebruikt als ondersteuning om deze blog te schrijven 😉
