Bureau Lente’s Inge Rinkje de Jager is bezig met haar Master Onderwijswetenschappen aan de Open Universiteit. Voor het vak Trends woonde zij 18 juni jongstleden de conferentie Motivation in digital and online learning bij.
Een uitgebreide recensie publiceerde zij hierover op LinkedIn. Tekening: Gerrit de Jager
Kort samengevat: Inge, nog wat opgestoken?
“Zeker! Omdat ik zelf gefascineerd ben door serious gaming en het – in mijn ogen – enorme potentieel hiervan, had ik me goed voorbereid. Naast de inhoud was ik ook heel benieuwd of, en in hoeverre spelelementen ingezet zouden worden bij deze online conferentie.”
“Het formele doel van de conferentie was het bieden van verdieping rondom het begrip motivatie, binnen zowel online als digitale leeromgevingen. Naast online-onderwijs ontwikkelt de digitale onderwijstechnologie zich namelijk ook steeds verder en biedt het docenten mogelijkheden om nieuwe leeromgevingen en leercontexten te ontwikkelen. Deze conferentie richtte zich daarom ook expliciet op het aanreiken van mogelijkheden om motivatie in digitaal onderwijs te ondersteunen, bijvoorbeeld via serious games.”
“Naast intrinsieke motivatie waren ook het ontwikkelen van serious games en het belang van spel in leeromgevingen, belangrijke thema’s. Met name die combinatie: motivatie binnen een digitale (en speelse) leeromgeving, zal toch veel docenten in het huidige COVID-tijdperk aanspreken. Immers, wat is goed digitaal lesontwerp én hoe kun je studenten zo motiveren dat ze ook profiteren van de digitale mogelijkheden?”
Keynotes
Keynote-spreker Willem-Jan Renger is hoofd van de Innovatie Studio van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht en grondlegger van Ludodidactiek, een ontwerpmethode om spel en leren met elkaar te verbinden.
“Volgens Renger is de ware kracht van een educatieve game dat het op natuurlijke wijze inspeelt op de intrinsieke motivatie van leerlingen, omdat het de leerling het gevoel geeft dat hij goed is in wat hij doet en hem tegelijkertijd korte termijndoelen voorhoudt die hem nog beter kunnen maken. Renger ziet het ontwerpen van motivatie binnen onlineonderwijs daarin niet als wezenlijk anders dan binnen fysiek onderwijs.”
“Een van de onderzoeken waarin gekeken is naar de resultaten op cognitieve vaardigheden, suggereert ook dat trainen met serious games effectiever is dan met de meer traditionele instructiemethoden, dat ze leiden tot goed gestructureerde voorkennis en dat deze winst op de langere termijn behouden wordt.”
De afsluitende keynote was van Prof. dr. Rob Martens, hoogleraar aan de faculteit Onderwijskunde aan de OU, sloot de dag af met het thema ‘Wat als we spelen om te leren?’ Volgens Martens is er een relatie tussen intrinsieke motivatie en spelen, en leren we door te spelen.
“Volgens Martens hebben mensen spel net zo hard nodig als dieren. Hij maakt zich daarbij wel zorgen over het feit dat we als Nederlands koploper zijn op het gebied van gebrek aan motivatie in het onderwijs.”
Valkuil
“De inzet van serious games lijkt mooi aan te sluiten op de omschrijving die Martens van spel geeft. Bijvoorbeeld, dat een spel spannend of meeslepend moet zijn, dat de speler autonomie ervaart, je het samen kan doen, je kan onderhandelen over de regels en er een sportieve tweestrijd kan zijn. Maar hij waarschuwt ook voor de valkuil van gamification, namelijk dat de belangrijkste voorwaarde van spel is, dat het niet verplicht moet zijn. Spel is allereerst en bovenal een vrije handeling. Bevolen spel is geen spel meer, zegt hij. En gamification heeft als onderdeel van lesmateriaal uiteraard wel een verplichtend karakter.”
“De bevlogenheid waarmee Martens spreekt, is aanstekelijk. Zijn inzichten zijn inspirerend en voelen aan als ‘logisch’. Tegelijkertijd is het onderwijs in Nederland vrij traditioneel en is het voor onderwijzenden vaak lastig om uit bepaalde denkpatronen te stappen. Dat merk ik zelf wanneer ik docententeams begeleid in het invoeren van programmatisch toetsen, wat ook een andere mindset vraagt.”
Intrinsieke motivatie
“De gemene deler in alle presentaties was het belang van intrinsieke motivatie, wat alle sprekers benadrukten. Daarmee was een duidelijke samenhang in de onderwerpen van de dag te zien. Alle sprekers gaven concrete voorbeelden hoe motivatie gestimuleerd kan worden, waarbij ze allen de begrippen autonomie, competentie en verbondenheid aanstippen.”
“Mijn ervaring van autonomie was tijdens deze conferentie vooral aanwezig doordat ik keuzevrijheid had en er bewust voor gekozen heb iets te willen leren die dag. De sprekers hebben hier zeker geen afbreuk aan gedaan, want hun informatie heeft mij weer meer verschillende denkrichtingen gegeven waarmee ik diepgaander kan leren, maar actief en expliciet stimuleren van autonomie heb ik bij geen van de sprekers ervaren.”
“Als het doel is te spreken over spel en games, had gekozen kunnen worden voor een structuur waarin deze elementen explicieter getoond worden. Met andere woorden, het congruente teach what you preach-principe miste ik soms in deze conferentie.”
“Mijn belangrijkste lesson learned is misschien daarom ook wel dat het (voor mij) belangrijk is dat ik theorie ook zelf kan toepassen. Op die manier haal ik veel meer voldoening uit een conferentie én heb ik het idee (al zal de tijd dat uitwijzen) dat de gedeelde informatie meer beklijft.”
